მიზანი 11: ქალაქებისა და დასახლებების ინკლუზიური, უსაფრთხო და მდგრადი განვითარება.
ეკა ხითარიშვილი -XI კლასი
ბანიანი სახლები სამცხე-ჯავახეთში
სამცხე-ჯავახეთში ,უმტესად,გავრცელებული იყო ორგვარი საცხოვრებელი სახლი.არსებობდა ბანიანი სახლი და ედო-გვირგვინიანი დარბაზი.სამცხურ დარბაზს,ქართლში გავრცელებული დარბაზის მსგავსად,გვირგვინისებური გადახურვა ჰქონდა.ასეთ სახლებში, ძირითადად,დიდი ოჯახები ცხოვრობდნენ.სამცხური დარბაზი დაშული საცხოვრებელი იყო.სახლში შესვლა მხოლოდ მის წინ არსებული აივნისებური კარაპანიდან შეიძლებოდა და მისი ყველა ოთახ-სათავსი გარემოსამყაროს მხოლოდ ამ ერთი შესასვლელით უკავშირდებოდა.მესხური დარბაზის გვრგვინისებურ გადახურვას.ასეთი ფორმის გამო,სამცხეში ზოგჯერ “მერცხლის ბუდეს” უწოდებენ.ყველა სახლს სხვადასხვა სიმაღლის მრავალწახნაგოვანი გვირგვინები ჰქონდა.ზოგიერთი დარბაზის გვირგვინი 18-20 საფეხურს აღწევდა.
საქართველოში მტერი სამხრეთიდან პირველად სამცხე-ჯავახეთში შედიოდა.ამიტომ სახლები ისე შენდებოდა,რომ დამპყრობლებისთვისთვალში საცემი არ ყოფილიყო.ამგვარ სოფელში მოხვედრილი ადამიანი ძნელად ერკვეოდა,სოფელში იყო თუ დაუსახლებელ პუნქტში,რადგან სახლები არ ჩანდა.სოფლები, ძირითადად ფერდობ ადგილებზე, სამხრეთის მზისგულზე იყო გაშენებული.სახლები ერთმანეთის გვერდით,ნახევრად მიწაში იყო მოთავსებული ისევე,როგორც გვერდითი კედლები.სოფელი თუ ფერდობზე იყო შეფენილი,ბანიანი სახლები ისე იყო აგებული რომ ერთი სახლის სახურავი მეორე სახლისთვის ეზოს-ბანის ფუნქციას ასრულებდა.მესხური სოფლისთვის დამახასიათებელი იყო ეკლესია,მოედანი,სოფლის წყარო და სასაფლაო. Ერდოიან-გვირგვინიანი სახლის საერთო ჭერქვეშ,ერთმანეთის გვერდზე,გაერთიანებული იყო მიწური ბანით მომთავრებული სხვადასხვა დანიშნულების ერდოიანი სათავსები.ეს იყო:ბეღელი,რძის პროდუქტების დასამუშავებელი და შესანახი სათავსი,სასოფლო-სამეურნეო ინვენტარის შესანახი ადგილი,საკუჭნაო,ბოსელი და ცენტრალური შენობა დარბაზში.დარბაზის გვერდით მოთავსებული ჰქონდათ პურსაცხობი ღუმელი, ხოლო ბოსლის გვერდით-საბძელი.
მესხურ სოფელში სხვადასხვა უბნს სახლები ერთმანეთთან საიდუმლო გვირაბებით იყო დაკავშირებული.მოულოდნელად თავდასხმის დროს ერთი უბნის მოსახლეობა საიდუმლო კარით ერთმანეთთან გადადიოდა.მოწაში მოთავსებული სახლისთვის მტერს,რომ მიეგნო,პჯახს საიდუმლო გვირაბით შეუმჩნევლად მეზობლის სახლში შეეძლო გადასვლა.ასეთი გვირაბებით იყო ერთმანეთთან დაკავშირებული სოფლის უბნებიც.მათი დახმარებით ასევე შესაძლებელი იყო მიწისქვეშა დარანებში თავის შეფარება.
დარბაზის დედაბოძზე გამოსახული ჰქონდათ მთვარე და მზე.სამცხელებმა და ჯავახებმა,საუკუნოვანი დიდი განსაცდელის მიუხედავად,მოლხენაც სათანადოდ იცოდნენ.ისინი ხშირად სწორედ დარაბზებში პურობის დროს მღეროდნენ და ცეკვავდნენ.სიმღერის დიდმა სიყვარუმა შაქმნევინა მათ დარბაზში ქოთნებიანი გვირგვინი,რომელიც ხალხურ სიმღერებს ექო-მოძახილისფონს უქმნიდა.
დღესდღეობით ძველებური ოდა სახლები კვლავ არსებობს ვალეში ოღონს მას მოსავლლის შესანახად ან პირუტყვის დასაბინავებლად იყენებენ.საინტერესოა ის ფაქტი,რომ ჩემი თანამემამულენი თანამედროვე სახლში ბანიანი სახლის დეკორაციებს იყენებენ. დღესდღეობით კი ასეთ მდგომარეობაშია შემორჩენილი ოდა სახლები.
სამცხე-ჯავახეთში ,უმტესად,გავრცელებული იყო ორგვარი საცხოვრებელი სახლი.არსებობდა ბანიანი სახლი და ედო-გვირგვინიანი დარბაზი.სამცხურ დარბაზს,ქართლში გავრცელებული დარბაზის მსგავსად,გვირგვინისებური გადახურვა ჰქონდა.ასეთ სახლებში, ძირითადად,დიდი ოჯახები ცხოვრობდნენ.სამცხური დარბაზი დაშული საცხოვრებელი იყო.სახლში შესვლა მხოლოდ მის წინ არსებული აივნისებური კარაპანიდან შეიძლებოდა და მისი ყველა ოთახ-სათავსი გარემოსამყაროს მხოლოდ ამ ერთი შესასვლელით უკავშირდებოდა.მესხური დარბაზის გვრგვინისებურ გადახურვას.ასეთი ფორმის გამო,სამცხეში ზოგჯერ “მერცხლის ბუდეს” უწოდებენ.ყველა სახლს სხვადასხვა სიმაღლის მრავალწახნაგოვანი გვირგვინები ჰქონდა.ზოგიერთი დარბაზის გვირგვინი 18-20 საფეხურს აღწევდა.
საქართველოში მტერი სამხრეთიდან პირველად სამცხე-ჯავახეთში შედიოდა.ამიტომ სახლები ისე შენდებოდა,რომ დამპყრობლებისთვისთვალში საცემი არ ყოფილიყო.ამგვარ სოფელში მოხვედრილი ადამიანი ძნელად ერკვეოდა,სოფელში იყო თუ დაუსახლებელ პუნქტში,რადგან სახლები არ ჩანდა.სოფლები, ძირითადად ფერდობ ადგილებზე, სამხრეთის მზისგულზე იყო გაშენებული.სახლები ერთმანეთის გვერდით,ნახევრად მიწაში იყო მოთავსებული ისევე,როგორც გვერდითი კედლები.სოფელი თუ ფერდობზე იყო შეფენილი,ბანიანი სახლები ისე იყო აგებული რომ ერთი სახლის სახურავი მეორე სახლისთვის ეზოს-ბანის ფუნქციას ასრულებდა.მესხური სოფლისთვის დამახასიათებელი იყო ეკლესია,მოედანი,სოფლის წყარო და სასაფლაო. Ერდოიან-გვირგვინიანი სახლის საერთო ჭერქვეშ,ერთმანეთის გვერდზე,გაერთიანებული იყო მიწური ბანით მომთავრებული სხვადასხვა დანიშნულების ერდოიანი სათავსები.ეს იყო:ბეღელი,რძის პროდუქტების დასამუშავებელი და შესანახი სათავსი,სასოფლო-სამეურნეო ინვენტარის შესანახი ადგილი,საკუჭნაო,ბოსელი და ცენტრალური შენობა დარბაზში.დარბაზის გვერდით მოთავსებული ჰქონდათ პურსაცხობი ღუმელი, ხოლო ბოსლის გვერდით-საბძელი.
მესხურ სოფელში სხვადასხვა უბნს სახლები ერთმანეთთან საიდუმლო გვირაბებით იყო დაკავშირებული.მოულოდნელად თავდასხმის დროს ერთი უბნის მოსახლეობა საიდუმლო კარით ერთმანეთთან გადადიოდა.მოწაში მოთავსებული სახლისთვის მტერს,რომ მიეგნო,პჯახს საიდუმლო გვირაბით შეუმჩნევლად მეზობლის სახლში შეეძლო გადასვლა.ასეთი გვირაბებით იყო ერთმანეთთან დაკავშირებული სოფლის უბნებიც.მათი დახმარებით ასევე შესაძლებელი იყო მიწისქვეშა დარანებში თავის შეფარება.
დარბაზის დედაბოძზე გამოსახული ჰქონდათ მთვარე და მზე.სამცხელებმა და ჯავახებმა,საუკუნოვანი დიდი განსაცდელის მიუხედავად,მოლხენაც სათანადოდ იცოდნენ.ისინი ხშირად სწორედ დარაბზებში პურობის დროს მღეროდნენ და ცეკვავდნენ.სიმღერის დიდმა სიყვარუმა შაქმნევინა მათ დარბაზში ქოთნებიანი გვირგვინი,რომელიც ხალხურ სიმღერებს ექო-მოძახილისფონს უქმნიდა.
დღესდღეობით ძველებური ოდა სახლები კვლავ არსებობს ვალეში ოღონს მას მოსავლლის შესანახად ან პირუტყვის დასაბინავებლად იყენებენ.საინტერესოა ის ფაქტი,რომ ჩემი თანამემამულენი თანამედროვე სახლში ბანიანი სახლის დეკორაციებს იყენებენ. დღესდღეობით კი ასეთ მდგომარეობაშია შემორჩენილი ოდა სახლები.
ახლა ასეთ მდგომარეობაშია :
Комментариев нет:
Отправить комментарий