მოგესალმებით, მე ეკა ხითარიშვილი ვარ და ვაგრძელებ სტატიების შემოთავაზებას რუბრიკა - „ჩემი კუთხის ისტორი“-ის ფარგლებში. ამჯერად თქვენს ყურადღებას ჩემი სოფლისთვის და ზოგადად ჩემი კუთხისთვის დამახასათებელ მრავალფეროვანი პურის ცხობის ტრადიციებზე შევაჩერებ.
გამომცხვარი პურის სახეობები
სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობას მიწათმოქმედების,კერძოდ,მემინდვრეობის დიდი კულტურული ტრადიციები გააჩნია.ჩვენი რეგიონის მეურნეობაში ოდითგანვე წამყვანი ადგილი მარცვლეული კულტურების მოყვანას ეკავა, აქ თავმოყრილია ხორბლის მრავალი ჯიში (მათ შორის რამოდენიმე ადგილობრივიც), რომელსაც ფქვავენ და იყენებენ პურის გამოსაცხობად. რაც შეეხება პურს ძველად სამცხე-ჯავახეთში განსხვავებული პურის სახეობები იყო,რომელთაც გამოცხობის სხვადასხვა წესი ჰქონდა,ამ პურის სახეებიდან რა თქმა უნდა დღესაც არის რამდენიმე შემორჩენილი თუმცა ბევრი დავიწყებას მიეცა.ახლა კი გაგიზიარებთ რამდენიმე მათგანს.
ფოდოლა (ლავაში)
ლავაშს აცხობდნენ სადღესასწაულოდ ფურნეში. ის ხორბლის ფქვილის “გაღვივებული”(გაფუებული) ცომისგან ცხვებოდა და ფორმით თხელი და გრძელი პური იყო,სიგრძით დაახლოებით 40-50 სმ. ხოლო სიგანით 15-20 სმ. გახურებულ-გამოსუფთავებულ ფურნეში პირველად ლავაშს “შეყრიდნენ” გამოსაცხობად და მერე სხვა დანარჩენ სახეობის პურებს.
მესხური შოთი
შოთის პური ფურნეში ცხვებოდა არა მარტო სადღესასწაულოდ,არამედ ყოველდღიურ საჭმელადაც.შოთი მრგვალი 400-500 გრამიანი პური იყო,შუაში გახვრეტილი.ფურნეში შეყრამდე,ცომს ამოაგუნდავებდნენ,ზედმოდან წყალს ან კვერცხს უსვამდნენ “ფერის მისაცემად”,შემდეგ ორ ხელშში იღებდნენ გუნდას,შუაში გახვრეტდნენ და დებდნენ ნიჩაბზე,რომლითაც შემდეგ ფურნეში აწყობდნენ.
კაკალა
კაკალა იყო მრგვალი 500-600 გრამიანი პური,რომელსაც უმეტესად “კარგ” დეებში აცხობდნენ.გუნდას ფურნეში შეყრამდე კვერცხს უსვამდნენ ზემოდან ,რომ კარგად დაბრაწულიყო.
ჩაწეკილი პური
ჩაწეკილი პური ცხვებოდა ფურნეში გაფუებული ცომისგან.მისთვის ცომი,შოთის ცომისგან განსხვავებით,ცოტა მაგარი(სქელი) ცომი იზილებოდა.ჩაწეკილი პური მრგვალი და ოდნავ გათხელებული იყო.ფურნეში პურის შეყრისას,სხვადასხვა ადგილებზე ასანთის ღერით ჩხვლეტდენ და სწორედ აქედან შეერქვა სახელი “ჩაწეკილი პური” .ოჯახი,რომ ფურნეს აანთებდა. ორი-სამი სახეობის პურს, ცხრა-ათი დღის სამყოფს აცხობდა . ამის მიხედვით გამომცხვარი პურის გახარჯვა შესაბამისი თანმიმდევრობით იყო.თუ ოჯახი აცხობდა შოთს,ჩაწეკილ პურს და სომინს, მაშინ პირველ რიგში შოთი უნდა შეეჭმათ რადგან მალე შრებოდა(ხმებოდა),შემდეგ ჩაწეკილი პური რომელიც შედარებით გვიან შრებოდა და ბოლოს სომინი,რადგან სომინი უფრო დიდხანს ინახებოდა.
სომინი
სომინი ორი-ორნახევარი კილოგრამიანი მრგვალი პური იყო,რომელიც ასევე ფურნეში ცხვებოდა ”დოლის“ ან “ქერჭელის” ფქვილისგან. სომინს ბოლო პირად ყრიდნენფურნეში ,რადგან ფურნე უფრო დამცხრალი-”დამჯდარი” (ანუ შეგრილებული) იყო და კარგად იშუშებოდა.სომინის გამოცხობას ფურნეში საათი-საათნახევარი სჭირდებოდა. თუ დიასახლისს ფურნეში სომინის შეყრის შემდეგ ცომი მორჩებოდა ,მისგან პატარა მოგრძო მრგვალ გუნდას მოამზადებდა და ფურნის კედლისს გასწვრი ჩასვამდა . ასეთ პურსებს “კუჭუტანას” ეძახდნენJ
ეს რა თქმა უნდა მცირე რაოდენობაა პურის იმ სახეობებისა, რომელსაც სამცხე-ჯავახეთში ოდესღაც აცხობდნენ, მათი უმეტესობა უკვე დავიწყებულია, თუმცა ვთვლი, რომ მნიშველოვანია შევინარჩუნოთ ქვის ფურნეში(თონეში) ქართული პურის ცხობის ეს ლამაზი და „გემრიელი“ ტრადიცია.
მიზანი 2: შიმშილის აღმოფხვრა, სასურსათო უსაფრთხოებისა და გაუმჯობესებული კვების მიღწევა და მდგრადი სოფლის მეურნეობის ხელშეწყობა.
Комментариев нет:
Отправить комментарий